Το Δίκτυο των Παγκόσμιων Γεωπαρκών δημιουργήθηκε το 2004 υπό την αιγίδα της UNESCO με σκοπό την προώθηση της προστασίας της γεωλογικής κληρονομιάς και του γεωτουρισμού σε όλο τον κόσμο. Από το 2014 λειτουργεί με τη μορφή μη-κερδοσκοπικού διεθνούς οργανσιμού με έδρα το Παρίσι.

Με τη διακήρυξη της Madonie το 2004 όλα τα μέλη του Δικτύου των Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων έγιναν αυτόματα μέλη του δικτύου των Παγκόσμιων Γεωπάρκων. Μετά τη δημιουργία του Διεθνούς Προγράμματος Γεωεπιστημών και Γεωπάρκων, για να αναγνωριστεί μια περιοχή ως Παγκόσμιο Γεωπάρκο της UNESCO θα πρέπει να γίνει μέλος του Δικτύου των Παγκόσμιων Γεωπάρκων.

Σήμερα το Παγκόσμιο δίκτυο γεωπάρκων προωθεί σε συνεργασία με την UNESCO την ανάπτυξη των γεωπάρκων σε όλες τις ηπείρους και τη δημιουργία και άλλων ηπειρωτικών δικτύων. Τα ηπειρωτικά δίκτυα που λειτουργούν είναι:

1. Το Ευρωπαικό Δίκτυο Γεωπάρκων
2. Το Δίκτυο Ασίας- Ειρηνικού
3. Το Δίκτυο Λατινικής Αμερικής – Καραϊβικής
4. Το Δίκτυο Γεωπάρκων Βόρειας Αμερικής
5. Το Αφρικανικό Δίκτυο Γεωπάρκων

Το Δίκτυο των Παγκόσμιων Γεωπάρκων έχει σήμερα 195 μέλη από 48 χώρες. Το Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO μετά και την ένταξη των νέων μελών αριθμεί πλέον 147 Γεωπάρκα από 41 χώρες από όλο τον κόσμο.

Η UNESCO, σε συμφωνία με το πρόγραμμα δράσης που υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνδιάσκεψη στην 29η και 30η Συνεδρίασή της (Νοέμβριος 1997 και Νοέμβριος 1999) επέκτεινε τις δραστηριότητές της στο Πρόγραμμα “Γεωπάρκα”, για να προωθήσει τη δημιουργία ενός Παγκόσμιου Δικτύου επιλεγμένων περιοχών απ΄ όλο τον κόσμο, εντάσσοντας τη διατήρηση των εξαιρετικών δειγμάτων της γεωλογικής κληρονομιάς της Γης σε μια στρατηγική για περιφερειακή οικονομική ανάπτυξη.

Στις 13 Φεβρουαρίου 2004 παρουσιάσθηκε η ίδρυση του Συντονιστικού Γραφείου της UNESCO για το Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων, το οποίο λειτουργεί με έδρα το Πεκίνο.

Ως Γεωπάρκα χαρακτηρίζονται από την UNESCO, περιοχές οι οποίες διαθέτουν εξέχουσα και ιδιαίτερη γεωλογική κληρονομιά. Ένα Γεωπάρκο περικλείει σημαντικό αριθμό γεωτόπων με ιδιαίτερη σημασία ως προς την ποιότητα, την σπανιότητα, την επιστημονική και την εκπαιδευτική αξία τους και την αισθητική έλξη που προκαλούν. Η πλειοψηφία των θέσεων που παρουσιάζονται στην περιοχή ενός Γεωπάρκου πρέπει να είναι τμήμα της γεωλογικής κληρονομιάς αλλά μπορεί να έχουν επίσης αρχαιολογικό, οικολογικό, ιστορικό ή πολιτιστικό ενδιαφέρον. Ένα Γεωπάρκο πρέπει να διαθέτει σαφώς καθορισμένα όρια και ικανή έκταση ώστε εντός της έκτασης του να μπορούν να δημιουργηθούν οικονομικές δραστηριότητες ικανές να στηρίξουν μια πραγματική τοπική οικονομική ανάπτυξη.

Ένα Γεωπάρκο της UNESCO έχει τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

1. Διαθέτει ένα σχέδιο διαχείρισης, ικανό να υποστηρίζει τη βιώσιμη κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη, πιθανότερα βασισμένο στο γεωτουρισμό.
2. Εφαρμόζει και προωθεί μεθόδους για τη διατήρηση και ανάδειξη της γεωλογικής κληρονομιάς και παρέχει δυνατότητες για εκπαίδευση σε ποικίλους κλάδους των γεωεπιστημών καθώς και σε ευρύτερα περιβαλλοντικά θέματα.
3. Λειτουργεί με τη συνεργασία κρατικών αρχών, τοπικών κοινοτήτων και ιδιωτών.
4. Αποτελεί μέρος ενός παγκόσμιου δικτύου το οποίο επιδεικνύει και μοιράζεται τις βέλτιστες πρακτικές για τη διατήρηση της κληρονομιάς της Γης και την εντάσσει στις στρατηγικές βιώσιμης ανάπτυξης.
5. Τα γεωπάρκα είναι περιοχές εντός των οποίων η γεωλογική κληρονομιά της Γης περιφρουρείται και διαχειρίζεται βιώσιμα.

Η UNESCO θεωρεί ότι η επιτυχία της πολιτικής προστασίας και διατήρησης της γεωλογικής-γεωμορφολογικής κληρονομιάς μπορεί να κατορθωθεί μόνο μέσα από την ισχυρή τοπική εμπλοκή. Έτσι οι προτάσεις για την αναγνώριση των γεωπάρκων πρέπει να προέρχονται από τις τοπικές κοινότητες και τις τοπικές αρχές μόνο με την ισχυρή δέσμευση για ανάπτυξη και εφαρμογή ενός διαχειριστικού σχεδίου, που θα καλύπτει τις οικονομικές ανάγκες του τοπικού πληθυσμού ενώ θα προστατεύει το τοπίο στο οποίο ζει. Αυτή η πρωτοβουλία αποτελεί ένα μέσο για διεθνή αναγνώριση σημαντικών γεωλογικών θέσεων.

Περισσότερα: Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων